Evde Jalapeno Yetiştirme ve Bakımı

Jalapeno; dolmalık biber, habanero (acı kırmızı biber) ve Arnavut biberi (acı biber) türlerini de kapsayan Capsicum annuum (süs biberi) cinsinden bir acı biber türüdür. Bu eşsiz biber, orta derecede acı oluşuyla ve yoğun bir şekilde hissedilen baharatlı aromasıyla diğer türler arasında ön plana çıkar. Bu biberler, türün diğer kültivarları ile aynı şartlarda büyümektedir; ancak genellikle baklamsı bir şekle sahip olan meyveleri hâlâ yeşilken toplanır. Bitkinin üzerinde bırakılmaları halinde bu meyveler kırmızı, turuncu ya da sarı renkler sergileyecek şekilde olgunlaşırlar.
Jalapenolar ilkbaharda seralarda ekilerek ya da ev ortamında tohumdan yetiştirilerek büyütülürler. Çabucak büyüyen bu biberlerin çimlendikten sonra mahsulleri toplanabilecek meyveler üretmeleri üç-dört ayı bulmaktadır. Jalapeno bitkilerinin “kapsaisin” adı verilen, ağrı kesicilerde ve biber gazı spreylerinde kullanılan, hem insanlar hem de hayvanlar için zehirli olabilen, yakıcı ve tahriş edici bir madde içerdiğini aklınızda bulundurmalısınız.

Jalapeno Biberi Nasıl Ekilir?

Ekim İçin İdeal Zaman

Bu biberlerin çimlenmek için ısıya ihtiyaçları vardır. Bu nedenle, toprak ısısı en az 18 santigrat dereceye ulaştıktan sonra tohumların bahçeye ekilmesi gerekir. Tohumları bölgenizdeki son tahmini don tarihinden takriben sekiz ila on hafta önce evinizde de ekebilirsiniz. Geceleyin hava sıcaklığı istikrarlı bir şekilde 15 santigrat derecenin üstünde seyretmeye başladığında bitkileri bahçeye alabilirsiniz.

İdeal Yer Seçimi

Bu bitkiler güzel bir şekilde büyüyüp bolca meyve vermek için güneşli bir yer isterler. Toprakta veya saksıda yetişmeleri mümkündür. Topraklarının organik bakımdan verimli ve iyi drene edilmiş olması gerekir. Jalapenolarınızı patlıcangiller (Solanaceae) familyasında yer alan domates vb. diğer bitkilerden uzakta yetiştirmeye çalışın; zira bu türler birbirlerine hastalık bulaştırabilirler.

Yerleştirme, Derinlik ve Destekleme

Bitkilerin arasında 35-40 santimetre kadar boşluk bırakmalısınız. Oluşturacağınız sıraların arasında ise 60-90 santimetre civarında boşluk olması idealdir. Seralardan alınıp yetiştirilen bitkilerin yeni saksılarındaki derinlik, seradaki derinlikleri ile aynı olmalıdır. Tohumların üzerini yaklaşık 6,5 mm toprakla kapatmalısınız. Jalapenoların destekleyici bir yapıya pek ihtiyaçları olmaz. Yine de, boyu diğer türlere göre daha fazla uzayan bazı türlerin meyvelerinin ağırlık yaparak bitkileri aşağı çekmemeleri için destek direkleri faydalı olabilir.

Jalapeno Bakımı

Işık

Jalapenolarınızı tam güneş alabilecekleri, yani, çoğu zaman günde en az altı saat boyunca doğrudan güneş ışığı alabilecekleri bir yere ekmelisiniz. Gölgeye kısmen tolerans gösterebilseler de bu bitkiler gölgede büyürlerse fazla uzun ve sağlıksız bir görünüme kavuşurlar ve daha az meyve verirler.

Toprak

Jalapenoların toprağı verimli, nemli ve iyi drene edilmiş olmalıdır. Kısmen asidik ile nötr arasında seyreden toprak pH’ı idealdir. Yoğun ve ıslak toprak bu biber türüne hitap etmez. Saksıda yetişen biberler için ise drenaj düzeyi iyi olan, çok amaçlı bir toprak karışımı yeterli olacaktır.

Sulama

Patlıcangiller familyasının diğer üyelerinin aksine jalapenolar bolca su ister. Toprağın en üstündeki 2,5 santimetre kadar bir bölümü kuruduğunda bitkilerinizi sulayabilirsiniz. Toprağın fazla sulu olmamasına özen göstermelisiniz. Kalın bir malç katmanı, toprak neminin muhafaza edilmesine yardımcı olacaktır.

Isı ve Nem

Jalapenolar hava sıcaklığının gün içerisinde 18 ila 30 santigrat derece, geceleyin ise 15-21 santigrat derece aralığında seyretmesini tercih ederler. Soğuk havalar ya da 32 santigrat derecenin üzerinde seyreden sıcaklıklar tomurcukların dökülmesine sebep olur; bu durumda, bitki daha az meyve verir. Bu bitkiler için ideal nem oranı ortalama seviyedir.

Gübre

Toprak verimli olduğu sürece gübreleme pek gerekli değildir. Ne var ki, toprakları verimli olmayan ya da saksıda büyüyen biberlerin dengeli bir granül gübre ile beslenmeleri veya bitki tabanının çevresine tomurcuklar açmaya başladığında bir kat organik gübre dökülmesi faydalı olabilir.

Tozlanma

Jalapeno, rüzgârın ve polen yayan hayvanların yardımıyla kendi kendine döllenen bir bitkidir. Bu bitkinin diğer biber türleriyle çiftleştirilmesi de mümkündür. Tozlanmaya, özellikle de polen yayıcılardan uzakta, ev ortamında büyüyen bitkinizin tozlanmasına yardımcı olmak için bitkinizi polenleri yaymak adına birkaç günde bir nazikçe sarsın.

Jalapeno Türleri

Biber türlerine zaman içinde yenileri eklenmiştir. Jalapenolar boyut, renk ve içerdikleri acının derecesi bakımından çeşitlilik göstermektedir. Bilinen bazı türler şunlardır:

“Seniorita”: Bu tür olgunlaştığında evvela koyu yeşil bir renk sergiler; ardından, rengi sırayla mora ve kırmızıya döner. Bu türün biberleri yaklaşık 7,5 cm uzunluğundadır ve oldukça acı bir tada sahiptirler. Biberlerin tohumdan yetişip olgunluğa erişmeleri 80 günü bulur; bitkiler ise yaklaşık 60 santimetre uzunluğa erişirler.
“Fresno Chile”: Bu türün orta derecede acı olan, küçük biberleri 5 santimetre civarındadır.
“Sierra Fuego”: Bu melez türün orta derecede acı olan biberleri 3 santimetredir. Takriben 80 günde olgunlaştıkları bilinir.
“Mucho Nacho”: Yaklaşık 68 günde, çabucak olgunlaşan bir türdür. 10 santimetre civarı uzunluğa sahip olan biberleri çok da acı sayılmaz.

Jalapeno vs. Serrano Biberi

Serrano biberi de süs biberi (Capsicum annuum) cinsinden gelmektedir. Jalapeno ve serrano biberleri görünüş ve tat bakımından benzerlik göstermektedirler. Serranoların genelde biraz daha küçük oldukları bilinmektedir. Ne var ki, bu iki tür arasındaki asıl fark acılıklarıdır. Serranoların biberleri, jalapenolarınkine kıyasla beş kat daha acıdır.

Mahsul Toplama

Biberler olgunlaştıkça açık yeşilden parlak koyu yeşile, ardından da kırmızı, turuncu ya da sarıya dönerler. Maksimum acı derecesine ulaşmaları için tamamen büyüyüp (genellikle 10 santimetre civarına ulaştıkları zaman) kırmızı, turuncu ya da sarıya dönmeden önce koyu yeşil bir renk sergilemeye başladıkları zaman toplanmaları gerekir. Tamamen olgunlaşmaları için bitkinin üzerinde bırakılmaları durumunda biberler daha az acı olur; tatlımsı bir lezzete kavuşsalar da yine de afiyetle yenebilirler. Biberleri, her birinde küçük bir dal parçası bırakacak şekilde, bir budama makasıyla budayabilirsiniz.
Bu biberler azıcık bir don emaresi hissedilmeye başlandığında bile hayatta kalamazlar. Bu nedenle, hava sıcaklığının 1 santigrat derecenin altına düşmesi bekleniyorsa kalan tüm biberleri toplamalı ve aydınlık bir pencerenin yanına koyarak evde olgunlaşmaya devam etmelerini beklemelisiniz.
Biberleri taze taze veya pişirerek tüketebilirsiniz. Onları yıkamadan ağzını gevşek bir şekilde kapatacağınız bir kabın içerisine koyup yaklaşık bir hafta boyunca taze kalacakları buzdolabında muhafaza edebilirsiniz. Biberlerinizi daha sonra kullanmak üzere dondurucuya atmanız ya da kurutmanız da elbette mümkündür.

Saksıda Yetiştirme

Jalapenolar saksıda sorunsuzca yetiştirilebilirler. Yaklaşık 3 litrelik bir saksı yeterli olacaktır. Daha küçük bir saksıda büyümeleri de mümkündür; ancak bu durumda daha az meyve verebilirler. Saksınızın geniş drenaj delikleri olması elzemdir. Sırlanmamış kil (toprak) saksı idealdir; zira bu tür bir saksı nemin duvarlardan çıkmasını sağlar. Drenaj düzeyi iyi olan, kaliteli bir toprak karışımı tercih etmenizde yarar vardır. Bitkinizi saksısına bir önceki saksısı ile aynı derinlikte yerleştirmelisiniz. Dikimden hemen sonra sulamalısınız.
Bitkinizi saksıda yetiştirmeniz, onu, ihtiyaç duyduğu güneş ışığına kavuşmasını sağlayacak şekilde çeşitli yerlere koymanıza olanak verir. Buna ek olarak, büyüme döneminde bitkinizin yeterli derecede ışık alabileceği bir yer bulduğunuz takdirde soğuk havalarda içeri taşıyabilirsiniz de.

Budama

Jalapeno bitkilerinin budanması pek gerekmez. Yine de, bitkinizin tabanının çevresinde baş gösteren fışkınlara rastlarsanız onları budayabilirsiniz. Bu sayede, bitkiniz, enerjisini en fazla meyveyi verecek olan ana saplarına yöneltebilir.

Jalapenonun Çoğaltılması

Jalapeno bitkileri genellikle tohumdan veya sera bitkileri olarak satın alınarak yetiştirilir. Ne var ki, sap kesme yöntemiyle çoğaltılmaları da mümkündür. Bu, hem yeni bir bitkiye kavuşmanın hesaplı bir yoludur hem de bilhassa güzel meyve veren belli  bir bitkiyi çoğaltmanıza yardımcı olur. Sap kesimi için en uygun zaman yaz mevsiminin başlarıdır. İşte, bitkinizi sap kesme yöntemiyle çoğaltmak için izlemeniz gereken adımlar:

10-15 santimetre uzunluğundaki, sağlıklı görünen bir sapın bir bölümünü kesin. Bu işlemi, yaprak düğümünün hemen altından ve 45 derecelik bir açıyla gerçekleştirin.
Kestiğiniz kısmın alt yarısındaki tüm yaprakları koparın. Çiçek veya meyveleri de koparmanızda yarar vardır.
Kesik kısmın ucunu köklendirme hormonuna daldırın.
Kesik kısmı nemli, topraksız bir karışıma ekin. Bunun için, üzerinde drenaj delikleri olan küçük bir saksı tercih edin.
Kestiğiniz kısmı yaklaşık 21 santigrat derece sıcaklığa sahip olan, ılıman bir yere koyun ve parlak, dolaylı ışık almasını sağlayın.
Kökler yaklaşık olarak iki hafta içerisinde oluşmaya başlayacaktır. Sapı nazikçe çekiştirin; direnç hissederseniz köklerin büyüdüğünü anlayabilirsiniz. Ardından, kesik kısım yeni bir yere dikilmek üzere hazır hale gelecektir.

Tohumdan Yetiştirme

Tohumlarınızı, evde, bölgenizde beklenen son dondan yaklaşık sekiz ila on hafta önce, nemli bir toprak karışımıyla dolu bir tepside yetiştirmeye başlayabilirsiniz. Çimlenme döneminde tepsinin 16 saat boyunca yapay ışık almasını, toprak sıcaklığının ise 18-26 santigrat derece civarında olmasını sağlayın. Fideler için üretilen bir ısıtma tabanlığı ısıyı kontrol etmenize yardımcı olacaktır. Çimlenme iki ila üç hafta sürebilir. Fideleriniz için toprağı nemli tutmaya devam etmelisiniz. Fideleriniz 15-20 santimetre uzunluğa erişince onları açık hava şartlarına yavaş yavaş alıştırıp bahçeye dikebilirsiniz.

Kışlatma

Jalapeno bitkinizin kışı atlatmasını istiyorsanız onu hava durumunda beklenen don tehlikesi kapınıza dayanmadan evvel içeri taşıyabilmek adına bir saksıya dikebilirsiniz. Bitkinizi tercihen güney cepheli, aydınlık bir pencerenin önüne koymalısınız. Onu cereyandan ve ısıtıcılardan/peteklerden yayılan kuru havadan korumanız elzemdir. Toprağının en üstten 2,5 santimetre civarındaki bölümü kuruduğunda bitkinizi sulamalısınız. Yetersiz ışık nedeniyle bitkiniz cılız ve ince bacaklı görünmeye başlarsa saplarını budayabilirsiniz.

Yaygın Görülen Haşereler ve Hastalıklar

Çoğu sebze gibi jalapeno biberi de çeşitli haşerelere ve hastalıklara karşı hassastır. Söz konusu haşerelerin ve hastalıkların çoğu, patlıcangiller familyasının pek çok üyesinde yaygın olarak rastlanan türlerdir:

Yaprakbitleri: Biberlere en çok dadanan haşerelerden biridir. Yeşil ya da beyaz renkli bu küçücük böcekler yapraklardaki özü emer ve bitkiyi kuvvetten düşürerek hastalıklara karşı hassas hale gelmesine neden olurlar. Bu haşereleri kontrol altına almak için mümkünse, uğur böceği vb. diğer haşereleri yiyen bir haşereyi devreye sokmak veya böcek öldürücü sabun kullanmak gibi zehirli olmayan yöntemlerden yararlanmalısınız.
Salatalık böceği larvaları: Genç bitkilerin köklerine zarar verebilen bir türdür. Sarı-yeşil renkli ve siyah çizgili bu küçük böcekler yaprakların deliklerini yerler. Bitkinizin büyüdüğü yerdeki yabani otları temizlemek bu türlerin çoğalmalarını önleyecektir.
Biber tırtılları: Bu yeşilimsi tırtıllar yaprakları çiğneyerek geniş delikler açarlar. En faydalı çözüm solucanları elle ayıklayıp atmaktır.
Akarlar:Neredeyse görünmez olan bu haşereler yaprakların şeklini bozar ve renklerini soldurur. Hastalıklı bitkilerin koparılıp yok edilmeleri gerekir.
Fusarium solgunluğu: Bitkilerin güçten düşüp sararmalarına neden olan bir mantar hastalığı türüdür. Hastalıklı bitkilerin koparılıp yok edilmeleri gerekir. Bitkilerin sağlıklı olmalarına özen göstermek ve onları güzelce sulamak genellikle bu hastalığı önler.
Antraknoz: Bir başka mantar hastalığıdır. Meyvelerin üzerinde siyah renkli, çökük lekelere neden olur. Hastalıklı bitkileri koparıp yok etmeli ve bir dahaki sefere hastalığa dirençli türler satın almalısınız.

Sıkça Sorulan Sorular

Jalapenonun Bakımı Kolay mıdır?

Jalapenolar uygun iklim şartlarında büyütüldükleri sürece, yani, ısı ve ışık ihtiyaçları karşılandığı sürece çok az bakım gerektirirler.

Jalapeno Ne Kadar Sürede Büyür?

Jalapeno tohumları takriben 3-4 ay içerisinde büyüyüp meyve verirler.

Jalapeno Bitkisi Her Yıl Yeniden Açar mı?

Jalapeno bitkileri sıcak iklimlerde çok yıllık türler olarak büyütülürler. Ne var ki, çoğu kişi onları tek yıllık olarak yetiştirip her yıl yerine yenilerini koymayı tercih eder.